วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร พระอารามหลวงชั้นโท ชนิดวรมหาวิหาร วัดคู่บ้านคู่เมืองของฝั่งธนบุรี สร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว

วัดกัลยาณมิตร สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2368 ในสมัยรัชกาลที่ 3 โดยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร) ได้อุทิศบ้านและที่ดินบริเวณใกล้เคียง ซึ่งเดิมเรียกว่า "หมู่บ้านกุฎีจีน" สร้างถวายเป็นพระอารามหลวง ได้รับพระราชทานนามว่า วัดกัลยาณมิตร

รัชกาลที่ 3 โปรดให้สร้างพระวิหารหลวง พร้อมกับเสด็จพระราชดำเนินก่อฤกษ์พระโต เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2380 พระราชทานเป็นพระประธานในพระวิหารหลวง

รัชกาลที่ 4 โปรดให้สร้างหอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ เพื่อเฉลิมพระเกียรติยศในพระบรมราชมาตามหัยยิกา กรมพระศรีสุดารักษ์ และพระบรมราชมาตามหัยยิกาธิบดี พระภัสดาในกรมพระศรีสุดารักษ์ ผู้ซึ่งเคยประทับ ณ วัดกัลยาณมิตรมาก่อน และพระราชทานนามพระพุทธรูปประดิษฐานในพระวิหารหลวง เดิมเรียกพระโต ว่า พระพุทธรัตนนนายก

รัชกาลที่ 5 โปรดให้กรมโยธาธิการจัดการซ่อมแซมหอพระธรรมมณเฑียรเถลิงพระเกียรติ และเมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นปราจิณกิติบดี ทรงเป็นมรรคนายกวัดนี้ ได้ดูแลซ่อมแซมมาตลอด ได้รับยกฐานะเป็นพระอารามหลวง เมื่อปี พ.ศ. 2368

ขอบคุณข้อมูล คลังประวัติศาสตร์ไทย